Türkiye’de ticari marka ve telif hakkı, genel hukuki terimlerdir. Muhtemelen çeşitli marka isimleri, logolar veya başlıklar üzerinde ™, ® veya © sembollerini görmüşsünüzdür.
Hem ticari marka hem de telif hakkı, yaratıcılığı belirli bir süre boyunca koruyarak başkalarının fikri mülkiyetinizi izinsiz kullanmasını engeller. Bazı benzerlikleri nedeniyle sıkça karıştırılsalar da ticari marka ve telif hakkı farklı amaçlara hizmet eder.
Her küçük işletme sahibinin bu iki kavramın benzerliklerini ve farklılıklarını anlaması önemlidir. Her ikisi de fikri mülkiyeti korur ancak koruma kapsamları ve koruma yöntemleri bakımından bu kavramlar birbirlerinden farklı iki hukuki araçtır. Bu kılavuz, ticari marka ve telif hakkı arasındaki temel farkları ve hangisinin ne zaman kullanılacağını açıklamaktadır.
Ticari marka nedir?
Ticari marka, bir şirketin ürün veya hizmetlerini diğerlerinden ayıran ve hukuken tanınan bir sembol, kelime, renk, şekil veya ifadedir. Bu koruma, tüketicinin kafa karışıklığını ve rakiplerin korunan bu unsurların izinsiz kullanmasını önler. Birçok yargı alanında, ticari marka; renkleri, hologramları, hareketli görüntüleri, ambalaj tasarımlarını, sesleri, kokuları, tatları ve dokuları da kapsayabilir.
Telif hakkı nedir?
Telif hakkı hukuku, edebi eserler, görsel sanatlar veya müzik gibi yaratıcı eserlerin fikri mülkiyetini korur. Bu hukuk, logolar gibi ticari marka unsurlarını da kapsayabilir ancak yalnızca ticari markalı görsellerle sınırlı değildir. Belirli bir yaratıcı eserin telif hakkı sahibi, eseri sergileme, dağıtma, çoğaltma veya icra etme hakkına sahiptir. Başkaları eserden bazı unsurları ödünç aldığında veya yeniden ürettiğinde telif hakkı sahibi tazminat talep edebilir.
Ticari marka ve telif hakkı arasındaki farklar
Koruma Türü | Neler Korunur? | Koruma Gereksinimleri | Koruma Süresi | İlişkili Haklar | Örnek |
---|---|---|---|---|---|
Ticari Marka | Ürün ve hizmetleri diğerlerinden ayırmak için kullanılan isim, logo ve slogan gibi işaretler. | Ayırt edici olmalı ve ticarette kullanılmalıdır. | Markanın süresiz özel kullanımı (her 10 yılda bir yenileme yapılması şartıyla). Korumanın devamı için aktif olarak kullanılmalıdır. | Markanın, müşterileri yanıltacak şekilde kullanılmasını önler. | McDonald’s marka adı ve M harfi. |
Telif Hakkı | Edebiyat, müzik, sanat eserleri, illüstrasyonlar, videolar, yazılımlar, ses kayıtları, blog yazıları vb. | Somut bir ortamda (örneğin, YouTube'da yayınlanan orijinal bir video) özgün bir eser olmalıdır. | Resmi bir kayıt gerekmez ancak telif hakkını uygulamak için önemlidir. Türkiye'de, telif hakkı, yazarın yaşamı boyunca ve ölümünden sonra 70 yıl boyunca otomatik olarak geçerlidir. | Telif hakkı korunan bir eserin nasıl kullanıldığını kontrol etme hakkını, orijinal eseri çoğaltma, dağıtma veya sergileme hakkını kapsar. | J.K. Rowling’in Harry Potter kitapları. |
Ticari marka ve telif hakkı hukuku bazı benzer özellikler taşısa da her birini ayıran önemli farklılıklar vardır.
Korunabilir unsurlar
Ticari marka, işletmenizin markasını tanımlayan kelimeleri, logoları, tasarım unsurlarını, hatta belirli ifadeleri veya sloganları koruyabilir. Telif hakkı ise sizin veya işletmenizin ürettiği yaratıcı eserleri korur. Bu eserler, edebi metinler, sanat eserleri, fotoğraflar, yazılım kodu, ses kayıtları veya video içeriği gibi unsurları kapsayabilir ancak bunlarla sınırlı değildir.
Gereksinimler
Ticari marka, ayırt edici olmalı ve aynı bağlamda diğer terimlerle karıştırılmamalıdır. Türkiye'de, ticari marka veya telif hakkı koruması için resmi bir kayıt zorunlu değildir, ancak kayıt olmadan bu hakların uygulanması ve korunması zorlaşabilir.
Koruma Süresi
Ticari marka, her 10 yılda bir yenilenmelidir. Telif hakkı koruması ise otomatik olarak geçerlidir ve genellikle yazarın yaşamı boyunca ve ölümünden sonra 70 yıl boyunca sürer.
Verilen Haklar
Ticari marka, başkalarının markanızı kullanmasını engeller. Telif hakkı, eserlerinizi çoğaltma hakkını yalnızca size verir. Örneğin, bir başkası telif hakkı korunan bir blog yazısını kendi web sitesinde yayınlayamaz.
Ne zaman ticari marka veya telif hakkına ihtiyacınız var?
İşletmeler genellikle marka kimliklerini ve imajlarını korumak için ticari markaları kullanır. Bu koruma, logolarla ilişkilendirilen varlıkları, o logoya özgü belirli tasarım unsurlarını, hatta tanımlayıcı sloganlar gibi bazı özel pazarlama veya marka dillerini kapsar.
İşletmeniz, ürün veya hizmetlerinizi pazarda öne çıkarmak için özel marka unsurları kullanıyorsa bunlar için ticari marka koruması isteyebilirsiniz. Tescilli bir ticari marka, rakibinizin markanızı kopyalaması durumunda yasal çözüm yolları sunar.
Ancak bu durum iki yönlüdür: Yakın bir rakip zaten benzer bir ticari marka kullanıyorsa tescil almanız mümkün olmayabilir, çünkü rakibiniz başvurunuza itiraz edebilir.
Telif hakkı koruması, işletmenizin ürettiği yaratıcı eserleri korur. Bu eserler, iş literatürü, video içeriği veya herhangi bir sanatsal eser olabilir. Ticari marka korumalarına benzer şekilde, telif hakkı da birinin eserinizi kötüye kullanması durumunda yasal başvuru hakkı sağlar.
Korumanın faydaları nelerdir?
Ülke çapında tanınma
Tescilli ticari marka ve telif hakkı, varlıklarınızı korur. Yani başkaları izniniz olmadan ticari markanızı veya eserlerinizi kullanamaz. Bu kural ulusal düzeyde ve telif hakkı durumunda diğer ülkelerde de geçerlidir. Ticari marka için birden fazla ülkede tescil başvurusu yapabilirsiniz. Örneğin, iş yaptığınız her ülkede tescil talep edebilirsiniz.
Mülkiyetin hukuki varsayımı
Bir ticari markayı tescil ettirmek, işletmenizin yasal sahibi olarak tanınmanızı sağlar. Bu sayede, birisi ticari marka üzerinde hukuki bir anlaşmazlık başlatırsa bu tescil, sizin yasal sahip olarak kabul edilmenizi ve haklarınızı ihlal edenlere karşı yasal işlem başlatmanızı kolaylaştırır.
Türkiye’de ticari marka tescili, ticari markanın ülke genelinde korunmasını sağlar.
Hukuki çözüm yolları
Bir ticari markaya veya telif hakkına sahipseniz haklarınızı ihlal edenlere karşı dava açabilirsiniz. Örneğin, ticari marka adınızı tescil ettirirseniz rakipleriniz markanızı kullanarak müşterilerinizi yanıltamaz, aksi takdirde ticari markanız için hukuki işlem başlatabilirsiniz.
Telif hakkı hukuku da biri orijinal eserlerinizi izinsiz kullanırsa sizi korur. Örneğin, biri ürün fotoğraflarınızı izinsiz yayınlarsa tıpkı ticari markalarda olduğu gibi bu kişilere karşı hukuki işlem başlatabilirsiniz.
İhlale karşı caydırıcılık
Bir ticari markayı veya telif hakkını tescil ettirmek marka kimliğinizi güçlendirir, işletmenizin güven ve sadakat oluşturmasını sağlarken fikri mülkiyetinizi pazarda korur. Kötü niyetli kişiler, izinsiz kullanım durumunda kendilerine dava açabileceğinizi bilirlerse korumanızı ihlal etme olasılıkları azalacaktır.
Ticari marka ve telif hakkı hakkında genel yanlış kanılar
Aşağıdaki ifadeler, ticari marka ve telif hakkı ile ilgili genel yanlış kanılardır. İşte neden yanlış oldukları ve ticari marka ile telif hakkı hukuku hakkındaki doğru bilgiler.
Ticari marka ve telif hakkı aynıdır
Ticari marka ve telif hakkı aynı değildir; birçok farkları vardır. Örneğin, korunabilir içerik türleri ticari marka ve telif hakkı hukuku kapsamında farklıdır. Ticari marka; semboller, kelimeler veya ifadeleri korumak için kullanılırken, telif hakkı ses kayıtları, kitaplar veya birçok ortamdaki sanat eserleri gibi daha geniş yelpazedeki yaratıcı eserleri de korur.
Telif hakkı sadece fikirleri değil, aynı zamanda ifadeleri de korur
Telif hakkı hukuku, bir fikri korumanıza izin vermez, ancak o fikrin ifade biçimini koruyabilir. Örneğin, kitabınızda veya makalenizde açıklanan kavramı koruyamazsınız ancak o kavramın ifade edilme şeklinin telif hakkını alabilirsiniz.
Ticari marka yenilenmeden sonsuza kadar geçerlidir
Ticari marka sonsuza kadar geçerli değildir. Teorik olarak, ticari marka, sahibinin onu normal ticarette kullanmaya devam ettiği sürece geçerlidir, ancak ticari markanın sürekli ve normal kullanımını göstermek için sadece kullanmak yeterli değildir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde, bir marka sahibi, tescil tarihinden itibaren her 10 yılda bir Bölüm 8 beyanı vermeli ve ticari markanın kullanılmaya devam ettiğini göstermelidir. Ayrıca bir yenileme ücreti de ödemelidir. Bunlardan birinin yapılmaması durumunda, ticari marka “ölü” olarak kabul edilir ve başka biri tarafından benimsenip tescil edilebilir. Markaların yenilenmesi, Kanada da dahil olmak üzere çoğu ülkede gereklidir.
Yasal haklara sahip olmak için ticari markayı tescil ettirmelisiniz
En yüksek ticari marka koruması, ticari markanızın resmi olarak tescil edilmesiyle sağlanır, ancak “ortak hukuk” hakları, birisi markanızı tanımlamak veya ayırt etmek için kullandığınız bir sloganı, ismi veya görseli kullanırsa hȃlȃ bazı yasal korumalara sahip olabileceğiniz anlamına gelir.
Ortak hukuk hakları genellikle markanın kullanıldığı coğrafi alanla sınırlıdır. Örneğin, New York'taki müşterilere satış yapmak için bir slogan kullanıyorsanız, New York'taki markada genel hukuk hakları oluşturmuş olsanız bile, Los Angeles'taki müşterilere ulaşmak için aynı sloganı benimseyen başka bir işletmeye karşı herhangi bir hukuki korumanız olmayabilir.
Resmi olarak tescil edilmemiş ticari markaların mülkiyetini kanıtlamak daha zordur.
Telif hakkı tescil edilmelidir
Yaratıcı eserleriniz için telif hakkını tescil ettirmeniz zorunlu değildir. Telif hakkı hukuku, ürettiğiniz her orijinal eseri otomatik olarak korur; bu yasa, bir video, illüstrasyon veya ses kaydı gibi unsurları içerir. Uygun eser, somut (örneğin, web sitenizde yayınlanan metin) ve tamamen özgün olmalıdır.
Ancak telif hakkı resmi olarak tescil edilmedikçe en yüksek yasal korumaya sahip olamazsınız.
Ticari marka sadece logoları korur
Ticari marka, işletmenizin fikri mülkiyetini koruyan herhangi bir sembol, kelime veya ifadeyi koruyabilir. Diğer bir ifadeyle ticari marka hukuku logolarla sınırlı değildir. Örneğin, McDonald’s, diğer fast food zincirlerinin kendi ürünleri için aynı isimleri kullanmasını engellemek amacıyla “McDelivery”, “McNugget” ve “Egg McMuffin” gibi ifadelerin ticari markasını oluşturdu.
Ticari markalar ayrıca kokuları, sesleri ve renkleri de kapsayabilir. Örneğin, herhangi bir MGM filminin başında gösterilen aslan kükremesi veya UPS'nin imza rengi Pullman Brown.
Bu metin, ticari marka ve telif hakkı korumasının bazı yönlerine yönelik basitleştirilmiş, genel bir giriş niteliğindedir. Fikri mülkiyet karmaşık bir konudur ve fikri mülkiyet hukuku yargı alanlarına göre değişir. Daha kapsamlı bilgi veya belirli durumlara uygun tavsiye almak için bir avukat veya ilgili bir hukuk uzmanıyla iletişime geçmenizi öneririz.
Ticari marka ve telif hakkı, SSS
Bir ifadenin ticari markasını mı yoksa telif hakkını mı almalıyım?
Kısa cümleler genellikle telif hakkı korumasına uygun değildir. Bu nedenle çoğu işletme, ürünlerini pazarda öne çıkarmak için ifadeleri veya sloganları ticari marka olarak kaydettirmeyi tercih eder.
Bir slogan, telif hakkı veya ticari marka için uygun bir konu mudur?
Sloganlar, üçüncü kişilerin izinsiz kullanmasını engellemek için genellikle ticari marka olarak kaydedilir. Sloganınızı kullanan herhangi birine karşı hukuki işlem başlatma hakkına sahipsiniz.
Bir logonun telif hakkını mı yoksa ticari markasını almak mı daha iyidir?
Telif hakkı kapsamına girmesine rağmen logonuzun ticari markasını almak, logonuzu yasal olarak kopyalamalarını engellemenin yanı sıra markanız ile rakipleriniz arasında karışıklık yaratabilecek benzer işaretlerin yasal olarak kullanılmasını da önleyen daha geniş bir koruma sağlar.
Ticari markanın süresi ne kadardır?
Ticari marka, sahibi markayı, ismi, tasarım unsurunu veya sloganı kullanmaya devam ettiği ve tescilini sürdürdüğü sürece geçerlidir. Marka kullanılmazsa “ölü” olarak kabul edilebilir ve başka biri tarafından marka tescil sürecine dahil edilebilir.
İşletme adımı telif hakkı ile koruyabilir miyim?
İşletme adınızı telif hakkı ile koruyamazsınız, çünkü telif hakkı koruması; başlıkları, sloganları, kısa ifadeleri veya logoları kapsamaz.
İşletme adımı ticari marka ile koruyabilir miyim?
İşletme adınızı, markanıza özgü herhangi bir logoyu, tasarım unsurunu veya pazarlama ifadesini ticari markanız haline getirebilirsiniz.