Als ondernemer steek je veel tijd en energie in het ontwikkelen van nieuwe producten. Het laatste wat je wilt is dat iemand anders ermee aan de haal gaat. Maar hoe zorg je ervoor dat niemand je idee overneemt?
Wat is een patent?
Wellicht heb je de geurstokjes-situatie tussen de Rituals en de Action een tijdje geleden meegekregen. Zo verkocht de Action geurstokjes die verdacht veel leken op de Rituals variant, maar dan voor een veel lagere prijs. Waar je bij de Rituals € 16,90 betaalt voor de kleine variant en € 30,90 voor de grote, kostte de Action-versie maar € 2,79.
Toen de Action hun lookalike-geurstokjes op de markt bracht, stapte Rituals naar de rechter. Vanwege het flinke prijsverschil was de kans groot dat de Action geurstokjes snel uit zouden verkopen, wat Rituals als ‘onherstelbare schade’ beschouwde. In dit geval bleek dat Rituals het design van hun geurstokjes goed vastgelegd had, waardoor ze juridische bescherming konden afdwingen en de zaak wonnen. De rechter oordeelde dat de Action inbreuk maakte op het model- en auteursrecht van de Rituals en dat Action de geurstokjes binnen vier uur uit de schappen moest halen.
Dit laat zien hoe belangrijk het is om je product of idee goed te beschermen. Met een patent krijg je het ‘exclusieve recht’ om als enige je product of dienst commercieel aan te bieden en te verkopen. Je voorkomt dat anderen je (technische) uitvinding of idee zomaar kunnen kopiëren. Met een patent maakt de overheid het dus aantrekkelijk voor ondernemers om te blijven innoveren. Hier staat wel tegenover dat je uitvinding openbaar wordt gemaakt, zodat de kennis voor iedereen beschikbaar komt. Hier lees je later meer over.
Misschien heb je wel een innovatief idee bedacht om retourzendingen te verwerken, of een bepaalde verpakking ontwikkeld die je producten beter beschermt. Zo’n idee kun je beschermen met een patent.
Is er een verschil tussen octrooi en patent?
Je bent waarschijnlijk gaan googelen op patent, en komt telkens het woord ‘octrooi’ tegen op de website van de Rijksoverheid. Goed om te weten: er is geen verschil tussen beide termen, octrooi en patent betekent hetzelfde. Als je internationale zakendoet is het slim om de term patent te gebruiken, voor de Nederlandse markt maakt dit niet uit.
Wel of geen patent aanvragen?
Als ondernemer wil je natuurlijk dat al je harde werk en je investeringen beschermd zijn. Een patent aanvragen op je product kan je hierdoor net dat stukje zekerheid geven dat je zoekt. Maar wanneer is het zinvol om een patent aan te vragen, en wanneer niet?
Goede redenen voor het aanvragen van een patent zijn:
- Je voorkomt dat concurrenten jouw product namaken en voor een lagere prijs aanbieden. Jij hebt tenslotte alle ontwikkelingskosten gemaakt om het product of idee van de grond te krijgen.
- Als je een patent hebt, dan kun je gewoon in gesprek gaan met mogelijke partners of leveranciers, zonder dat je het risico loopt dat ze er met je product vandoor gaan.
- Een patent is aantrekkelijk voor mogelijke investeerders of samenwerkingspartners. Je toont namelijk aan dat je idee uniek is en dat je serieus met je bedrijf bezig bent. Dit verhoogt de kans dat ze willen investeren.
Om deze redenen is het aanvragen van een patent wellicht niet de juiste keuze:
- Bij een patentaanvraag moet je je idee uitgebreid beschrijven. Deze informatie wordt na 18 maanden openbaar gemaakt door patent databanken, zoals Octrooicentrum Nederland. Ook als de aanvraag nog in behandeling is, of uiteindelijk zelfs wordt afgewezen, dan wordt de informatie alsnog openbaar gemaakt. Als je product of idee gemakkelijk na te maken is, dan geef je je concurrenten simpelweg een handleiding om je te kopiëren.
- Maak de afweging: zijn de kosten van een patentaanvraag het waard? Een patent aanvragen is een flinke investering. Je betaalt voor de aanvraag en het onderzoek dat je moet doen dat bewijst dat je product uniek is. Daarbovenop komen nog de jaarlijkse kosten om je patent geldig te houden. Als klein bedrijf moet je dus overwegen of je deze investering later terug kunt verdienen.
- Het handhaven van patent is kostbaar, want het hebben van een patent betekent niet automatisch dat anderen het niet kunnen schenden. Als iemand besluit om je product na te maken, dan moet je alsnog zelf juridische stappen ondernemen. Dat kan veel tijd en geld kosten, zeker als het om een buitenlands bedrijf gaat.
- Ook de snelheid van de markt speelt een rol bij het overwegen van je patentaanvraag. In de techsector kan het zo zijn dat, tegen de tijd dat je patent is verleend, de innovatie al ‘verouderd’ is.
Niet elke uitvinding heeft een patent nodig, soms is het juist beter om je innovatie geheim te houden. Vooral als het moeilijk te achterhalen is hoe je product precies werkt of in elkaar zit. Door geen patent aan te vragen, loop je ook niet het risico dat je gegevens openbaar worden gemaakt en dat iemand je gaat kopiëren.
Zo heeft Coca-Cola ervoor gekozen om hun recept niet te patenteren, juist om openbaarmaking te voorkomen. In plaats daarvan wordt het recept als handelsgeheim beschermd. Al heeft Coca-Cola natuurlijk wel patenten aangevraagd op de fles en verpakkingen.
Waar moet je idee aan voldoen?
Als je voor een patent in aanmerking wilt komen, dan moet je idee op het moment van aanvragen aan een aantal eisen voldoen.
Nieuw
Je idee moet nieuw zijn. In de octrooidatabank Espacenet kun je kijken of je uitvinding al bestaat. Als een techniek al openbaar bekend is, hoe oud of hoe nieuw dan ook, dan is deze niet meer te ‘octrooieren’, aldus de RVO.
Inventief
Je idee moet zo origineel zijn dat het niet voor de hand liggend is. De RVO legt dit uit aan de hand van een voorbeeld: zo’n 100 jaar geleden werd de luchtband uitgevonden. Voor die tijd waren alle banden nog van massief rubber. Het idee om lucht in de band te pompen was niet alleen niet nieuw, maar lag destijds ook niet voor de hand.
Je idee moet technisch uitvoerbaar en toepasbaar zijn
De derde voorwaarde: je idee moet technisch zijn en echt werken. Oftewel: je idee moet daadwerkelijk gemaakt of toegepast kunnen worden in de industrie. Het moet nawerkbaar zijn voor de vakman.
Geheimhouding
Je vraagt je wellicht af of je je patent geheim kan houden? Helaas niet. Alle octrooien worden na 18 maanden gepubliceerd in de openbare patentdatabanken. Niet alleen de verleende octrooien, maar ook de octrooien die gestrand zijn of teruggetrokken zijn tijdens de aanvraagprocedure. Geheimhouding is dus geen optie.
Wat kost het om mijn idee te laten patenteren?
Als je je idee wilt beschermen met een patent, dan moet je rekening houden met verschillende kosten.
De aanvraag
De basis aanvraagkosten bij de RVO zijn € 80 voor een digitale aanvraag of € 120 voor een schriftelijke aanvraag. Maar daar komen nog meer kosten bij.
Zo moet er altijd een onderzoek gedaan worden naar de ‘stand van de techniek’, zo’n onderzoek brengt in kaart wat er al bekend is op het gebied van je idee of uitvinding. Dit kost € 100 voor een Nederlands onderzoek. Als je je uitvinding ook in andere landen wilt beschermen, dan heb je een internationaal onderzoek nodig, dit kost je € 794.
Octrooigemachtigde
De grootste kostenpost is meestal de hulp van een octrooigemachtigde. Zo’n specialist helpt je met de hele aanvraag, maar het is niet goedkoop. Reken op zo’n € 5.000 tot € 10.000 voor het complete traject, afhankelijk van de complexiteit van je idee. Tip: bespaar op deze kosten door zelf al goed voorwerk te doen. Werk je idee uit, zoek in octrooidatabanken naar vergelijkbare uitvindingen en neem belangrijke documenten mee naar je eerste gesprek.
Instandhouding
En als je octrooi eenmaal is toegekend, dan moet je vanaf het vierde jaar een jaarlijks bedrag betalen om het geldig te houden (de ‘inhoudingstaks’). De eerste drie jaar hoef je dus nog niets te betalen. Daarna begin je met € 40 per jaar, wat oploopt tot € 1.400 per jaar. Als je deze bedragen netjes blijft betalen, dan is je patent maximaal 20 jaar geldig. Zo krijg je de kans om je investeringen voor de ontwikkeling terug te verdienen.
Er kunnen extra kosten bijkomen, bijvoorbeeld als je je gegevens moet wijzigen of als je licenties wilt registeren.
Handhaving
Als patenthouder ben je zelf verantwoordelijk voor het beschermen van je idee. Je moet dus in de gaten houden of andere bedrijven geen ‘inbreuk’ maken op je patent, bijvoorbeeld door je uitvinding na te maken of over te nemen. Je moet dus tijd (en geld) investeren in het checken van de markt en het ondernemen van actie als je inbreuk ontdekt.
De hoogte van deze kosten hangt van een aantal dingen af. Hoe groot is het risico op inbreuk in jouw sector? Welke juridische stappen zijn er nodig? Gelukkig worden de meeste inbreukzaken met een onderlinge schikking opgelost (ofwel: beide partijen komen er samen uit zonder dat er een rechter aan te pas hoeft te komen). Als je toch naar de rechter moet stappen, dan moet je rekening houden met juridische kosten tussen de € 20.000 en € 70.000.
Tip: met de Regelhulp Kostencalculator bescherming Intellectueel Eigendom bereken je de kosten voor een patent.
Zijn er verschillende soorten patent in Nederland?
Anders dan in Amerika, zijn er in Nederland geen verschillende soorten patent. Je hebt maar één soort patent, en dat krijg je als je idee voldoet aan de drie basiscriteria: je idee moet nieuw zijn (dus nog niet eerder bedacht), het moet inventief zijn (niet voor de hand liggend voor een vakman) en het moet technisch uitvoerbaar en toepasbaar zijn. Het maakt dus niet uit of je een machine, innovatief proces of technisch idee hebt ontwikkeld, de regels zijn hetzelfde.
Hoe vraag je een patent aan?
Als een soortgelijk patent nog niet bestaat en je idee aan de drie basiscriteria voldoet, dan kun je beginnen met je patentaanvraag.
In Nederland regel je de aanvraag van een patent bij Octrooicentrum Nederland, onderdeel van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Dit zijn de stappen die je moet doorlopen:
- Beschrijf je idee zo gedetailleerd mogelijk. Het moet technisch uitvoerbaar en goed gedocumenteerd zijn.
- Bepaal in welke landen je bescherming wilt. Je kunt ervoor kiezen om de bescherming alleen in Nederland af te sluiten, of te kiezen voor een Europees octrooi (bundeloctrooi) voor bescherming in meerdere landen. En met een Unitair Octrooi krijg je in 1 keer bescherming in 18 Europese landen.
- Houd rekening met de kosten en instandhouding.
- Schakel een octrooigemachtigde in. Via het Register voor octrooigemachtigden kun je een specialist zoeken die je hierin kan begeleiden.
- Schrijf je digitaal in via de Berichtenbox bij Octrooicentrum Nederland. Hiermee kun je bijvoorbeeld ook een verzoek doen tot inschrijving in het Octrooigemachtigdenregister.
- Nadat je aanvraag is ingediend, beoordeelt de RVO of je idee voldoet aan de eisen.
Tip: begin op tijd met het proces rondom het aanvragen van een patent. Ook als je nog bezig bent met ontwikkelen is het slim om al over een patent na te denken. Hiermee bescherm je namelijk je werk tijdens de ontwikkelfase.
Geen patent, maar liever bescherming van intellectueel eigendom?
In Nederland kennen we dus maar één soort patent, namelijk voor technische uitvindingen. Dat patent is overal hetzelfde. Een patent is vaak duur en ingewikkeld om aan te vragen, kies hier dus alleen voor als je echt een technisch idee hebt.
Een bedrijfsconcept kun je niet beschermen met een patent. Daar zijn weer andere beschermingsvormen voor: intellectuele eigendomsrechten (IE-rechten). Voor je bedrijfsnaam, logo, productontwerp of software zijn deze vormen van bescherming vaak beter.
Rechten van bescherming die je automatisch hebt
Maar let op: soms moet je deze nog wel aanvragen.
- Auteursrecht (copyright): dit beschermt creatief werk zoals teksten, foto’s, software, films, games en websites. Je hoeft dit nergens aan te vragen, zodra je iets maakt, heb je automatisch auteursrecht.
- Handelsnaamrecht: de naam van je bedrijf is automatisch beschermd zodra je deze gebruikt. Let wel op dat je naam niet te veel lijkt op de naam van een bestaand bedrijf. Check of je idee al is bedacht en beschermd.
- Databankenrecht: hiermee voorkom je dat anderen zomaar data uit je eigen databank mogen kopiëren of gebruiken. Denk aan de productinformatie, prijzen en klantgegevens van je webshop. Dit recht heb je automatisch zonder registratie, als je aan bepaalde voorwaarden voldoet.
- Chipsrecht: dit recht beschermt de ontwerpen van computerchips en microprocessoren. Dit recht moet je nog wel aanvragen bij Octrooicentrum Nederland om het te laten beschermen.
Rechten van bescherming die je moet registeren
Dit zijn IE-rechten waar je actief een aanvraag voor moet indienen. Hieronder valt natuurlijk ook het octrooirecht.
- Merkenrecht: hiermee bescherm je de naam of het logo van je bedrijf, product of dienst. Dit recht kun je aanvragen bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP).
- Modelrecht: als je een uniek design hebt gemaakt, dan kun je dit beschermen met modelrecht. Ook dit kan je aanvragen bij het BOIP voor de Benelux of het EUIPO voor heel Europa.
- Kwekersrecht: dit beschermt nieuw ontwikkelde plantenrassen. Een kwekersrecht kun je aanvragen bij de Raad voor de plantenrassen.
- Streekproducten: je kunt Europese bescherming aanvragen tegen namaak of misbruik van streekproducten. De kaassoort Gouda Holland werd in 2010 bijvoorbeeld door de EU erkend met een keurmerk. Aanvraag voor een registratie bij de adviescommissie.
Je idee laten patenteren: ja of nee?
Het aanvragen van patent kan een slimme zet zijn als je een uniek idee of een technische uitvinding hebt en deze wilt beschermen. Met een patent voorkom je namelijk dat concurrenten je idee kopiëren. Ook kan een patent aantrekkelijk zijn voor investeerders.
Maar een patent brengt ook een hoop verplichtingen en kosten met zich mee. Denk daarom goed na over de voor- en nadelen voordat je hieraan begint. In sommige gevallen kan het geheimhouden van je idee of het kiezen voor een vorm van intellectuele eigendomsbescherming een betere keuze zijn.
Hoe een idee te patenteren? (FAQ)
Wat is het verschil tussen een octrooi en een patent?
Er is geen verschil. In Nederland worden de termen ‘octrooi’ en ‘patent’ door elkaar gebruikt. Op internationaal niveau wordt de term ‘patent’ vaker gebruikt, maar juridisch betekent dit hetzelfde.
Kan ik een idee patenteren zonder het openbaar te maken?
Nee, zodra je een patent aanvraagt, wordt je uitvinding binnen 18 maanden openbaar in patent databanken. Dit is om innovatie te stimuleren, maar het betekent ook dat concurrenten kunnen zien hoe je product werkt en in elkaar zit. Dit geldt zelfs als je patentaanvraag nog in behandeling is of uiteindelijk wordt afgewezen, ook dan wordt alles openbaar gemaakt.
Wat kost een patentaanvraag?
De basis aanvraag bij de RVO begint bij € 80 (digitaal) of € 120 (schriftelijk). Daarnaast betaal je voor een nieuwheidsonderzoek (€ 100 voor Nederland, € 794 voor internationaal) en de hulp van een octrooigemachtigde (zo’n € 5.000 tot € 10.000). Vervolgens moet je vanaf het vierde jaar jaarlijks instandhoudingskosten betalen, die oplopen van € 40 tot € 1.400 per jaar. En dan moet je nog rekening houden met juridische kosten als iemand je patent schendt. Een rechtszaak kan je tussen de € 20.000 tot € 70.000 kosten, afhankelijk van de complexiteit en of de zaak op internationaal niveau speelt.
Hoelang is een patent geldig?
Een patent is maximaal 20 jaar geldig, mits je de jaarlijkse instandhoudingskosten blijft betalen. Na 20 jaar vervalt de bescherming en mag iedereen het idee vrij gebruiken.